- Εισαγωγή: Μύθοι και δεδομένα για ορισμένες ευτυχείς συγκυρίες στην επιστήμη της Χημείας
- Ορισμός της τυχαιότητας στην επιστήμη
- Το "μήλο" του Newton
- Το "φίδι" του Kekule
- Τυχαίες ανακαλύψεις που οδήγησαν στη διευκρίνιση της δομής του ατόμου
- Εκρηκτικά
- Γλυκαντικές ουσίες
- Τεχνητές υφάνσιμες ύλες
- Ουσίες με βιολογική δράση
- Χρωστικές ουσίες
Το "μήλο" του Newton
Παρατίθεται στη συνέχεια το βασικό κείμενο της ιστορίας με το μήλο του Newton όπως αποκαλύφθηκε στα αρχεία της Βασιλικής Κοινότητας. Ο συγγραφέας του είναι ο William Stukeley που ασχολήθηκε συστηματικά με τη βιογραφία του Sir Isaak Newton και χρονολογείται στα 1752. Ο Stukeley βεβαίως καταγράφει αυτά που του περιέγραψε ο Newton, τον οποίο παρεμπιπτόντως θαύμαζε. Η ιστορία αναφέρεται στην περίοδο 1665-1667 οπότε ο νεαρός Newton αναγκάστηκε να απομακρυνθεί από το κολλέγιο όπου φοιτούσε για τον φόβο μιας επιδημίας.
Η σκέψη για την αιτία που αναγκάζει το μήλο να πέφτει πάντοτε προς τη γη ήταν η αφετηρία για τη δημιουργία της θεωρίας της βαρύτητας. Ο Newton επανήλθε στο θεματικό χώρο της βαρύτητας και των αλληλεπιδράσεων των ουρανίων σωμάτων μετά από μια ανταλλαγή επιστολών με τον Robert Hooke που είχε αναλάβει καθήκοντα γενικού ελέγχου και εκτέλεσης των πειραμάτων που προτεινόταν στη Βασιλική Κοινότητα.
Η ανταλλαγή των επιστολών στην περίοδο 1679-1681 είναι σχεδόν πλήρως καταγεγραμμένη και φαίνεται ότι οι δύο συζητούν εκτός των άλλων περί των δυνάμεων μεταξύ των σωμάτων γενικά αλλά κυρίως μεταξύ των ουρανίων σωμάτων. Ο Hooke είχε κάνει κάποιες αναφορές παλιότερα σε σχέση με τις δυνάμεις μεταξύ των πλανητών και του ήλιου ενώ φυσικά υπήρχαν από παλιότερα οι γνωστοί νόμοι του Keppler για την κίνηση των πλανητών. Η ιδέα του Hooke ήταν πως οι ελλειπτικές τροχιές των πλανητών που επιβεβαιωνόταν από τη θεωρία του Keppler προέκυπταν από τις κοινές έλξεις μεταξύ αυτών και του ήλιου. Επίσης είχε αναφερθεί από αρκετούς αλλά περιστασιακά, η άποψη πως τέτοιες αλληλεπιδράσεις θα έπρεπε να είναι αντίστροφες ως προς την απόσταση των σωμάτων μεταξύ τους.
Στα 1684 ο Newton προώθησε προς την Κοινότητα την αρχική βασική του εργασία πάνω στο θέμα της βαρύτητας και στη συνέχεια προχώρησε στη συγγραφή του συνολικού έργου που θεμελίωσε αυτό που είναι γνωστό ως «κλασική μηχανική».
Ο Hooke αμέσως ήγειρε αξιώσεις ως προς την προτεραιότητα σχετικά με τη χρήση του αντίστροφου του τετραγώνου της απόστασης μεταξύ των αλληλεπιδρώντων σωμάτων. Λέγεται μάλιστα ότι για το λόγο αυτό το Principia (ο πλήρης τίτλος του συγγράμματος είναι, κατά την παράδοση της περιόδου γραμμένος στα Λατινικά και είναι Philosophia Naturalis. Principia Mathematica) δεν δημοσιεύτηκε ενωρίτερα παρότι ήταν ολοκληρωμένο.
Φυσικά η Κοινότητα δέχθηκε την αιτίαση του Newton πως ακόμη κι αν είχε μάθει από την αλληλογραφία του με τον Hooke την ιδέα για τη σχέση της δύναμης με το αντίστροφο του τετραγώνου της απόστασης, αυτό ήταν κάτι που είχε υποτεθεί και πριν από τον Hooke ενώ επιπλέον το είχε αποδείξει με σαφή και μαθηματικό τρόπο που δεν αναφερόταν σε κανένα από τα έγγραφα που αντάλλαξαν μεταξύ τους.
Κατά συνέπεια, η επίκληση από τον Newton του συμβάντος με το μήλο, το οποίο τοποθετείται στη χρονική περίοδο του 1665-1667, το απομακρύνει σημαντικά από την περίοδο κατά την οποία είχε τις επαφές με τον Hooke και με τον τρόπο αυτό, εδραίωνε την αυτοδύναμη ανάλυση του φαινομένου από τον Newton.
Οπωσδήποτε πάντως το μήλο δεν έπεσε στο κεφάλι του παρατηρητή ενώ προφανώς ακόμη κι αν συνελήφθη εκείνη τη στιγμή η βασική ιδέα, η όλη νοητική διαδικασία που πρέπει να επακολούθησε θα απαίτησε αρκετό καιρό για την ολοκλήρωσή της ενώ σίγουρα στηρίχθηκε και σε γραπτά κείμενα παλαιότερων ερευνητών που ασχολήθηκαν περιστασιακά με ανάλογα ζητήματα. Πάντως τίποτε από τα παραπάνω δεν μειώνει το εύρος και το βάθος της εισήγησης του Newton που γενίκευσε τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ σωμάτων και όπως έχει γραφεί από κάποιους, «ένωσε τον ουρανό και τη γη» αφού οι ίδιοι νόμοι αποδίδονται σε όλα τα σώματα ανεξαρτήτως μεγέθους και άλλων χαρακτηριστικών της φυσικής τους κατάστασης.
